Ж.ДОСМҰХАМЕДОВ АТЫНДАҒЫ ЖОҒАРЫ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ КОЛЛЕДЖ
ҚАЗАҚСТАН ЖАЗУШЫЛАР ОДАҒЫНЫҢ МҮШЕСІ, АҚЫН ЖАНҒАЛИ НАБИУЛЛИННІҢ ШЫҒАРМАШЫЛЫҒЫН НАСИХАТТАУҒА АРНАЛҒАН
ОНЛАЙН «ЖАНҒАЛИ ОҚУЛАРЫН» ӨТКІЗУ
ЕРЕЖЕСІ
1. «Жанғали оқуларына» қала мен облыстың негізгі және орта мектептерінің 9-сынып бітіретін оқушылары қатыса алады.
2. «Жанғали оқуларын» өткізудің мақсаты: Ақын Жанғали Набиуллиннің 85 жылдығына орай, шығармаларын мәнерлеп оқу арқылы жасөспірімдердің поэзияны түсінуге, ұлттық құндылықтарды қадірлеуге тәрбиелеу, ақын өлеңдерінің өміршеңдігін дәлелдеу, қиялы жүйрік, ойы ұшқыр киелі сөз өнері дарыған өнерлі жастарды қолдай отырып, колледждің мемлекеттік тапсырыс бойынша «Қазақ тілі мен әдебиеті» мамандығына оқуға шақыру .
3. Байқау екі кезең бойынша өткізіледі:
Байқау онлайн түрінде өтеді. 2021 жылғы 11-31 мамыр аралығында тақырып бойынша жазылған эссе This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it. жолданылуы тиіс.
Байқаудың I кезеңі бойынша жіберілген жұмыстар әділ қазылар мүшелерімен қаралып, ең үздік жұмыстар II кезеңге өткізіледі.
Байқаудың ІІ кезеңі ZOOM платформасында 15 маусым күні өтеді.
Қатысушылардың өнері 3 бөлім бойынша сарапталады:
1. «Құпия жоқ жасырар сырласымнан...» –ақын шығармашылығы бойынша эссе жазу.
2. «Сені жырлау - мақсатым , мұратым да...» - ақын өлеңдерін мәнерлеп оқу.
3.«Осы жұрт Жанғалиды біле ме екен» - ақынның өмірі мен шығармашылығына байланысты берілген тапсырмаларды орындау.
4. Байқауға қатысушыларға қойылатын талаптар:
· Байқауға қатысушылардың ақынның шығармашылығына жазылған эсседе өз ойларын мазмұнды, жүйелі жеткізуі керек;
· Мәнерлеп жатқа оқуға ұсынылған 10 өлеңнің бірін ұяшықтан таңдап оқуы шарт;
· Өлең оқуда дауыс ырғағы, мәнерлеп оқу шеберлігі, сахна мәдениеті сарапқа салынады;
· Ақынның өмірі мен шығармашылығына байланысты берілген тапсырмаларды ұяшықтан таңдап жауап береді;
· Байқауда мәнерлеп оқуға ұсынылатын ақын өлеңдерінің тізімі және мәтініЕрежемен бірге ұсынылады.
5. «Жанғали оқулары» қорытындысы бойынша Бас жүлде, 1,2,3 - орындар мен «Жыр жүйрігі», «Зерделі тұлға», «Сұлу сөздің сүлейі» номинациялары, жетекшілеріне алғыс хаттар беріледі.
6. «Жанғали оқуларын» ұйымдастыру және өткізу жауапкершілігі Ж.Досмұхамедов атындағы жоғары педагогикалық колледжінің қазақ тілі мен әдебиеті кафедрасынажүктеледі.
7. Ұйымдастыру комитеті:
1) оқуларды өткізудің жалпы тәртібін белгілейді;
2) тікелей басшылық жасауды жүзеге асырады;
3) оқулардың қорытындыларына талдау жасайды және жинақтап қорытындылайды;
4) оқулардың материалдарын әлеуметтік желіде жариялайды.
8. «Жанғали оқуларының» қазылар алқасы:
1) қатысушылар өнерін бағалаудың өлшемдерін бекітеді;
2) қатысушылардың өнеріне талдау жасайды және бес балдық жүйемен бағалайды;
3) қатысушылардың өнерін бағалаудағы даулы мәселелерді талқылайды және қажет болған жағдайда тиісті түзетyлер енгізеді;
4) жеңімпаздарды анықтап, жүлделі орындарды бөледі;
5) «Жанғалиоқуларының» қорытындылары туралы есеп береді.
9. Қазылар алқасының құрамы жоғары, орта оқу орындарының білікті, тәжірибелі оқытушыларынан тағайындалады.
10. Қатысушылардың өнерін бағалау өлшемдері
Эссе тақырыптары:
· «Мен де жүрмін туған жерге нұр шашып...» (Жанғали шығармашылығындағы отаншылдық идея)
· «Өлеңді өмірімнің өзегі етіп...» (Жанғали лирикасы туралы)
· «Жыр жұлдызы - Жанғали» (Ақынның өмірі мен шығармашылығы)
Эссеге қойылатын талаптар:
- Эссеге қойылатын талаптарды сақтап, тақырыпты ақын шығармашылығынан дәлелдемелер келтіре отырып ашу;
- Эссе көлемі А4 форматта 1-2 бет, 12 шрифт Timеs New Roman, өлшемі 12, жол аралығы 1,5 жазылуы тиіс.(жұмыстар антиплагиат бағдарламасымен тексеріледі)
- Талапқа сай емес жұмыстар байқаудың келесі кезеңіне өтпейді.
- Эссе 5 балдық жүйемен бағаланады. 4,5-ке бағаланған жұмыстар байқаудың келесі кезеңіне өтеді.
Жазба жұмысын қабылдау 2021 жылдың 31 мамырында тоқтатылады.
ІІ кезең бойынша қатысушылардың өнерін бағалау өлшемдері
1-бөлім. «Құпия жоқ жасырар сырласымнан......» - ақынның өмірі мен шығармашылығына эссе жазу
- Қатысушының сөз саптауы, стильлік қолданысы тақырыпқа сай болуы – 5 балл
2- бөлім. «Сені жырлау - мақсатым , мұратым да» ақын өлеңдерін мәнерлеп оқу.
- Байқауға қатысушылардың дауыс ырғағы – 1 балл
- Мәнерлеп оқу шеберлігі – 1 балл
- Сахна мәдениеті – 1 балл
- Ақын өлеңін жатқа, түсініп оқуы – 2 балл
3- бөлім.«Осы жұрт Жанғалиды біле ме екен»....» ақын өмірі мен шығармашылығы бойынша әр қатысушыға 2 сұрақ беріледі.
- Сұраққа нақты, толық берілген жауап – 5 балмен бағаланады.
11. Марапаттаулар.
Байқау қорытындысы бойынша Бас жүлде және 1,2,3-орынға ие болған қатысушылар Ж.Досмұхамедов атындағы жоғары педагогикалық колледжінің «Қазақ тілі мен әдебиеті мұғалімі» мамандығына қабылдау арнайы емтиханның ең жоғарғы бағасына теңестіріледі.
Анықтама телефондары: 87762316366 (Жумиева Сандуғаш Садуоқасқызы)
87078197803 (Ізімова Сағира Кенжебекқызы)
1-ҚОСЫМША
Өтінім үлгісі:
|
Қатысушының аты-жөні: |
|
|
Ауданы |
|
|
Мектебі |
|
|
Сыныбы: |
|
|
Жетекшісінің аты-жөні |
|
|
Байланыс телефоны |
2-ҚОСЫМША
Мәнерлеп жатқа оқуға ұсынылған өлеңдер тізбесі:
1. «Сәлем»
2. «Ашық сабақ»
3. «Ардың ісі»
4. «Шағын әңгіме»
5. «Өлең»
6. «Дала»
7. «Алғы шеп»
8. «Шаңырағым жарығым»
9. «Құлынның суреті»
10. «Кешірім»
Сәлем
Жыр шақырған
күй күтіп,
ән аңсаған,
Қанып тұрып ән-күйді тағы аңсаған,
Тек осылай ұзартқан тірлігімді
Сәлем, жарық дүние!
Сәлем саған!
Көктеп жатса шыбыт пен дана дарын,
Білем әлем сәт сайын жаңарарын.
Сәлем,сәлем,-
бәріңе ақ көңілден
Гүл мен асфальт киінген қалаларым!
Шілдеде де,
алдияр ақпанда да,
Қыр-қырқаны қызғалдақ жапқанда да
Жайраң қағып,
күндіз-түн нан толғатқан
Сәлем саған, киелі мақпал дала!
Сәлем жаңа көшенің жаңа аттарры
Сонда қонған үйлердің шамы-оттары!
Сәлем, мұнай іздеген мұнаралар!
Сәлем, сұлу ойыншық заводтары!
Сәлем, епті саусақтар, әріп терер!
Сәлем, түндер, таң самал алып келер!
Станоктар әндетіп жіп иірген!
«Алгебра»,
«Тарих»,
«Әліппелер».
Ашық сабақ
Ұлым!
Таппай қаларсың керегіңде,-
Керегі жоқ кеңесті беремін бе!-
Осынау бір ақиқат жатсын әркез
Жүрегіңнің тап-таза тереңінде.
Кететіндей бір сенің құрбаның боп
(Оған мойын жөн емес бұрғаныфң көп!)
Тәттілігін дүние -әзәзілдің
Тұңғыш саған мен айтып тұрғаным жоқ.
Солар талай тартса да етегімнен,
Жеңіл мақсат көрмедің жетегімнен.
Артық дәулет-
жай олжа керек емес,
Қолда барға шүкірлік етемін мен.
Жоқ ешкімнің қолына қарағаным,
Жұртқа ұсындым мәзірдің жарағанын.
Содан кейін ас үйде қалса болды
Адал тапқан
бір бөлке қара наным.
Күмәндансаң албырт бір сезімге еріп,
Түсінесің қаншалық сөзім берік:
Барлық «үлде-бүлдені» үстіме ілген
Талай жылдар жүрсің ғой өзің көріп,
Қызғанардай жоқ менің басқада ақым,
Шағын шаруа-мін емес жасқанатын.
Кейде сен де күтесің
Жол жүрерде
Күндерді мен кеңседен ақша алатын.
Жиған жоқпын жиһаз да тамсандырып,
Олжа іздеген емеспін сарсаң жүріп,
«Тәубә!Тәубә!» деп қоям
Көңілімнің
Қобалжыған бір сәтін қалсам біліп.
Құлқын құлай бергенмен күнде іріге,
Кідірген жөн солардың мың біріне.
Мүмкін емес тірлікте асылдардың
Тасып алу бәрін өз үңгіріңе.
Ал әрқашан алдыңнан күліп бағың
Биік тұрсын десең сен үміт тағың,
Мұз жауса да тірлікте маңдайыңнан,
Әйтеуір бұл сөзімді ұмытпағын.
Мен айтпасам, кім айтар бекінші деп,
Қанағатың қалмағай жетімсіреп!
Мен жоқта да тайсаң сен осы жолдан,
Естіп соны, өлем мен екінші рет.
Шағын әңгіме
Болжам емес тек шындық қайта мұнда.
Көзім анық жетпесе айтамын ба!
Қыдырсақ біз көшеде, маңайда сен
Жататынын не болып байқадың ба?
Байқау қайда!...
Емес бұл күндегенім,-
Болушы еді сезімтал гүл дегенің.
Тілегім сол -бақыттан жерге сыймай,
Көз алдымда жүрші тек күнде менің!
Алкөшеден байқадың мәнді нені?
Бір қуантар жөнің бар мәңгі мені.
Жымиясың үнсіз тек ...
Қызық екен!
Онда мен-ақ айтайын әңгімені:
Көгершіндей көрікті көп-ті күнің,
Құлағына сенің бір жетті ме үнің,
Біреу бізге бұрылып қараймын деп
Тегіс жерден сүрініп кетті бүгін.
Оятқандай күлкіңмен тымық таңды
Әлем барын бақыттың шын ұққан-ды.
Содан біреу қызығып кеше бізге
Қайда бара жатқанын да ұмытақн -ды.
Басып тұрмыз шоқтығын неше белдің,
Шоқтай сезім әйтеуір өсе бергін!
Байқадың ба, тұр, әні, жұртқа толып
Балкондары біз өткен көшелердің.
Достар ақыл сұраса, іркілмедік,
Жарастық қой қып-қысқа-
Бір күн делік...
Сәл тоқташы, көрдің бе, жаңағы бір
Бейтанысқа тұр тағы күлкім келіп.
Табам емес, тұрғам жоқ күліп тектен.
Сол бір сәт-ай адамды білікті еткен!
Сенем оған көрмей өз автобусын,
Қуаныштан
Таксиге мініп кеткен...
Қандай жақсы сезімнің селдегені!
Шындық үшін құптайсың сен де мені.
Таңданғаны бұл жұрттың бізді көріп-
Өз көзіне өздері сенбегені.
Байқадың ба толқуды үнімдегі,
Жасартып тұр сол, сірә, бүгін мені.
Қызыққаны бұл жұрттың –
Жарқ еткені
Бір арманның жүректің түбіндегі.
Кеш қонса да бұл бақыт қолыңа тым,
Анттай айта аласың оның атын.
Өйткені бұл көргені жұрттың тұңғыш
Махаббатты...
Бір ғана жолығатын.
Өлең
Көзжастан ба,
Әлде күн күлкіңнен бе,
Үлкен сенім болса еді бір күн менде!
Шымыр еткен жүрегім сезіп соны,
Сабырменен сәл ғана іркілгенде,
Жанарыңа ілігіп кенет бір күн,
Менің тірлік -төрімді жебеп тұрдың.
Қан тамырым содан -ақ ұшқын атқан
Түйіншегі секілді электрдің.
Ағайындай- жаны бір егіз деген,
Енді менің жайым бар сені іздеген,
Енді сенің жайың бар мені іздеген,
Барлаушыдай ен түзде кен іздеген.
Содан бері...
жазсам да жырды кімге,
Үміт үшін алданбай бірлі күнге,
«Оясыздан сақтап тек,
ойлы өлеңдер
Туса, екен, -деп,-тілеймін тірлігімде!»
Ал сен болсаң мақтаудың шуына тым
төзбегенде нұр аңсап жуынатын,
Сұлу қыздар секілді өзіңе сай
Таңдап әлі келесің сұлу ақын.
Алғы шеп
Тыныштыққа маужырап жерім бүгін,
Нық көтеріп келеді елім жүгін.
Оқ ұшпайды,
Қырағы тұрса халқым,
Ұшпасына мен және сенімдімін.
Тыныштықтың қонақтап тағында жыр,
Балғын біткен бақыттың бағында жүр.
Бүгін ешбір снаряд жарылмайды,-
Жарылмасын мәңгілік жарылмағыр!
Талай майдан қалыпты ел есінде,
Естіп, көріп, қалтқысыз сенесің де,
Бүгін окоп қазбайды ешкім,
Сосын
Жара да жоқ туған жер денесінде.
Бірақ, бірақ...
Сәл ғана тыным алып,
Тыным бітіп,
Оның тек мұңы қалып,
Соғыс емес,
Соғыстан кем де емес бір
Майдан жүріп жатқаны бүгін анық.
Содан ғана тіршілік мәнін ізде!
Байтақ әлем сенеді әрі бізге.
Өмір-өлім беттескен сол майданның
Сарбазымыз күндіз-түн -
Бәріміз де.
Таңданбаймыз «Туды, - деп, -
Сенім артқан еліңнен айналса едің!»
Сондықтан да қас қақпай сіз бенен біз
Ұстап тұрмыз ең алғы майдан шебін.
Ұстап тұрмыз,
Ұстауға тиісті едік.
Еш пендеген нақақтан тиіспедік.
Қолға ұстаған көгершін- тыныштықтан
Күллі жұртқа ең қымбат сый істедік.
Ардың ісі
Күнде тыным жоқ сенде,
Түнде тыным.
Түсінбейсің «үлде мен бүлде» тілін.
Өйткені сен арқалап үйренгенсің
Тең жартысын адамзат міндетінің.
Сан қиындық
(қиындықты үйген де- ерсі)
Үлесіңе бір сенің тиген дерсің.
Жұмыстарды алақан күлбіретіп,
Ардың ісі көріп сен үйренгенсің.
Тілектесті сендіріп,
күлімдетіп
Білесің сен достықтың сырын жетік.
Айтқан сөзің -антыңдай,
қысылғанға
Қол бересің уәдеңнен бұрын жетіп.
Сүймейсің-ақ жалған сөз, жалған істі,
Тоқкөңілді, тоқырау, алданышты...
Өйткені сен күнде де қиын-қыстау
Нанмен бірдей сыйлайсың
ар-намысты.
Қуанышқа бастаған халқыңды әр күн
Айналды бұл өзіне алтын заңның.
Өйткені сен өр еңсе өнегесің
Баршасына қияға талпынғанның.
Туған елім,-
шындығым, шынарым да!
Әркез күннің ашығы, мұнарында...
Әлемдегі әділет саған қарап,
Бой түзейді
Күреске шығарында.
Кешірім
Біреулердің шаруасы жөнге келіп,
Кейде көңіл көтерсе,
өң демелік
Тығын ұшсын,
Тыныштық қақ айырылсын,
Төбелермен едендер дөңгеленіп.
Перзенті де қай қала, қай даланың
Жасырмасын жүзінің жайнағанын,
Жүректердің отынан лаулап жанған
Кепсін әбден аңқасы айналаның.
Өмірдің көп шілдесі,
Ақпандары,
Тарамайды гүлзира бақтан бәрі,
Егер адам көтерсе көңілін, ол-
Ұмытып та көпжайды жатқандары.
Құлынның суреті
Шағымнан-ақ желге еріп жүгіретін
Бір әдетім бар еді кідіретін.
Қолыма тек қағаз бен қалам тисе,
Салатынмын құлынның суретін.
Кім білген бұл өмірдің «ұрыншағын!»
Кетті бүгін көбейіп мұңым-сағым
Суретін құлынның салу қайда
Өтіп әбден кеткенсің құлын шағың!
Дала
Нұр көрсеңдер көзімнен күлімдеген,
Қызғанбай-ақ қойыңдар бірің менен!
Күнде ертеңмен оянам
Кең даламның
Аймалап мен ақ төсін дірілдеген.
Сосын да жел тимекші қайдан маған!
Жебеп әркез жүреді қайран далам
Алыс жолда қысылсам,
құтқарады
Сол даланың жанары жайраңдаған.
Шексіз онда адамға сеніс деген,
Бетке баспай шаруамды кем істеген
Тұрады әркез қарсылап жолдан мені
Сарбазындай
Оралған жеңіспенен.
Арман жүгін алысқа апаратын
Ұл-қызының
Қуанып атар атын.
Махаббатты сатып кеп алмайтын ол,
Сатпайды да ешкімге махаббатын.
«Сөз» жеңіл,- демеңіз,- балалықтан!»
Бір ұл болса, менмін-ақ даланы ұққан
Менің оған көңілім ақиқаттай
Ақ жарылып жататын даналықтан.
Көп боп жолдың төтесі, тұйығы да
Шаршатса егер тірліктің сыйы мына,
Ақ бидайдай төсінде өскен оның
Сүйенгім кеп тұрады иығына.
Шаңырағым жарығым
Дос-жаранның бақыт қой түсінгені,
Бақытты жан сана сол үшін мені.
Жүреді өсіп көңілім
Мол жарықтан
Екі бөлме үйімнің ішіндегі.
Ауылымның бәріне ағайынмын,
Ағайынға мен неге тағайын мін!
Күндіз-түні үйімнің іші нұрлы
Ажарынан
Жап-жарық маңайымның,
Әр сәтімде жатқанда жаңарып ән
Көңілімнің күні жоқ сән арыған:
Үйім іші жап-жарық
Күндіз-түні
Кең әлемнің жайнаған жанарынан.
Сапар шықсам маңайға толғанып та,
Жолдарымды тұратын оңғарып та
Күндіз-түні
Үйімнің ішіндегі
Алдым әбден үйреніп мол жыраққа.
